TÌM HIỂU VỀ TƯ DUY PHẢN BIỆN - CRITICAL THINKING

TÌM HIỂU VỀ TƯ DUY PHẢN BIỆN 

CRITICAL THINKING

• Trong một cuộc họp tập thể đông người mà khi một ý kiến nêu ra thì chắc chắn sẽ không được sự ủng hộ hoàn toàn 100%, sẽ có người thắc mắc hay phản đối. Một tập thể đông người mà bất cứ vấn đề gì nêu ra đều nhận được sự ủng hộ cao thì hoặc là tất cả đều tiến về phía trước hoặc là tất cả cùng đang lùi về phía sau.
• Khi ta gần như mặc nhiên đồng ý với những thứ xung quanh ta mà không hề phán xét hoặc không bao giờ suy nghĩ ngược lại thì đó có phải là ta đang thuận theo tự nhiên, một xã hội như thế thì sẽ không phát triển vì con người không suy nghĩ tìm chọn ra cái tốt nhất.
• Ngược lại một cuộc họp phản biện nảy lửa không có nghĩa là nó thể hiện tính thiếu đoàn kết trong nội bộ mà nó là cơ hội để cho tập thể đó suy nghĩ nhiều chiều nhằm lựa chọn ra cách tốt nhất giúp phát triển, đó là một trong những bí quyết thành công của tập thể, đó là nhờ vào văn hóa phản biện – Critical Thinking.
• Văn hóa phản biện ( Critical Thinking) được thực hiện trong các công ty nước ngoài mà bất cứ ai cho dù là nhân viên cấp thấp nhất cũng có thể đứng lên tranh luận với một vị tổng giám đốc nếu thấy ý kiến mình hay hơn, không có phân biệt thứ bậc khi tranh luận. Ngoài chiến trường, hay chính trị một người cấp bậc thấp hơn có thể tranh luận với cấp trên đôi khi tranh luận cả Tổng thống, khi cần nếu thấy mình đúng. Văn hóa phản biện kích thích việc khởi nghiệp, không ai phản đối những người nghĩ khác.
• Ở Việt Nam ta thì văn hóa phản biện cấp quốc gia cũng chỉ mới hình thành gần đây, chưa phổ biến. Ở cấp quản lý nhà nước, các công ty thì sếp bảo gì cấp dưới nghe và làm theo, nếu cãi lời thì bị đì, bị khiển trách, bị sa thải, bị chuyển công tác khác. Ở nhà thì bố mẹ nói gì con cái phải nghe lời và làm theo.
• Ngày nay xã hội phát triển thì tư duy phản biện là một kỹ năng vô cùng cần thiết cho mỗi chúng ta. Nó không những giúp chúng ta tìm kiếm công việc tốt, tư duy đúng đắng mà còn giúp chính bản thân mình vượt trội so với những người khác.

I./ Tư duy phản biện là gì?

Tư duy phản biện (Critical thinking) còn được gọi là tư duy phân tích. Tư duy phản biện là một quá trình tư duy nhằm chất vấn các giả định hay giả thiết. Bạn biết cách phải suy nghĩ như thế nào khi đứng trước một điều gì đó, khi nhìn vào một vấn đề, chúng ta biết phân tích và đánh giá được nó là sai hay đúng.

Tư duy phản biện là một quá trình tư duy biện chứng bao gồm phân tích và đánh giá một thông tin đã có, theo các cách nhìn khác cho vấn đề đã đặt ra nhằm làm sáng tỏ và khẳng định lại tính chính xác của vấn đề. Lập luận phản biện phải rõ ràng, lô gíc, đủ bằng chứng, tỉ mỉ và công tâm.

II./ Tầm quan trọng của tư duy phản biện:

Tư duy phản biện là kỹ năng tư duy cần thiết cho mọi lĩnh vực. Nếu bạn làm việc trong lĩnh vực giáo dục, tài chính, quản trị hay pháp lý, thì tư duy phản biện cực kỳ quan trọng. Khả năng tư duy phản biện tốt và giải quyết vấn đề một cách có hệ thống là tài sản quý giá trong mọi lĩnh vực, nghề nghiệp.

Tư duy phản biện rất quan trọng trong nền kinh tế tri thức,  nó được thúc đẩy bởi thông tin và công nghệ. Nền kinh tế mới cần vào các kỹ năng vận dụng trí óc linh hoạt và khả năng phân tích thông tin, tích hợp các nguồn kiến thức đa dạng vào giải quyết vấn đề.

Tư duy phản biện giúp cải thiện các kỹ năng thuyết trình và ngôn ngữ. Suy nghĩ rõ ràng và có hệ thống có thể cải thiện cách mà chúng ta diễn đạt các ý tưởng. Đối với văn bản, tư duy phản biện cũng tăng khả năng hiểu rõ những gì đã được viết.

Tư duy phản biện thúc đẩy sáng tạo, tìm ra giải pháp sáng tạo cho một vấn đề. Các ý tưởng mới này cũng bắt buộc phải hữu ích và liên quan đến vấn đề đang cần được giải quyết. Tư duy phản biện đóng vai trò trong việc đánh giá các ý tưởng mới, lựa chọn những ý tưởng tốt nhất và điều chỉnh chúng nếu cần thiết.

Tư duy phản biện rất quan trọng đối với quá trình phản chiếu bản thân - self reflection. Để kiểm soát cuộc sống và làm cuộc sống trở nên có ý nghĩa, chúng ta cần nhận dạng rõ giá trị bản thân và làm chủ bản thân, tỉnh táo khi ra quyết định.

Tư duy phản biện tốt là nền tảng của khoa học và dân chủ. Vì khoa học đòi hỏi lập luận trong thử nghiệm và xác nhận các lý thuyết. Nền dân chủ tự do cũng đòi hỏi các công dân có cách suy nghĩ lý trí, phản biện về các vấn đề xã hội để có những giá trị đúng đắn.

Tư duy phản biện có giá trị rất lớn quyết định tới sự thành bại của tổ chức thậm chí là sự tiến bộ của loài người. Bất cứ một ý kiến nào mới lạ mới ra đời đều trước hết là bị đám đông vùi dập, khi ý kiến đó đã tự chứng minh được từ thực tế thì nó mới dần được chấp nhận.

Giá trị của những ý kiến phản biện là nó không khiến tổ chức thất bại mà chính những ý kiến phản biện sẽ giúp tổ chức tránh khỏi các rủi ro không đáng có, nó giúp thúc đẩy sự cải tiến và sáng tạo. Nếu người quản lý chỉ thích những người lúc nào cũng vâng dạ thì sẽ không thu hút được những người phản biện.

III./ Phương pháp rèn luyện tư duy phản biện:

1./ Trao dồi kiến thức cho bản thân:

Phải trao dồi kiến thức một cách tổng quát, thu thập và nắm vững thông tin đa dạng về các lĩnh vực đối với ngành nghề mình đang làm việc. Tập thói quen quan sát và học hỏi thật nhiều kiến thức kể cả ngoài ngành để khi biện luận thì mình luôn là người nắm rõ các thông tin chính xác để làm người khác thuyết phục.

2./ Rèn luyện khả năng quan sát và hiểu:

Quan sát ở đây không phải chỉ là nhìn để biết mà còn phải phải hiểu, từ nhìn hiểu, nghe hiểu và đọc hiểu. Kết quả của quan sát là ta hiểu được bản chất đằng sau của bề ngoài của sự vật, hiện tượng. Sau khi hiểu thì phải kết nối các mắt xích tưởng như chẳng có liên kết gì với nhau.

3./ Hãy luôn tò mò:

Sau khi hiểu được bản chất ta bắt đầu nhìn sự việc dưới nhiều góc độ khác nhau. Lúc này bạn đặt các câu hỏi và trả lời chúng, có thể dùng câu hỏi bằng phương pháp 5w1h. Thông tin chính xác về vấn đề gì? Về ai? Về điều gì? Liên quan đến lĩnh vực gì? Khi nào xảy ra? Ai chịu trách nhiệm giải quyết?...

Điều này giúp cho mọi việc được tốt hơn, phòng những trường hợp không hay xảy ra ngoài suy nghĩ của mình. Đây là cách để mọi thứ của bạn được hoàn hảo hơn và tránh các sai sót. Khi bạn đặt câu hỏi thì cũng chủ động đi tìm các câu trả lời bằng cách dựa trên những cơ sở khoa học và logic, hãy lên những câu hỏi để làm rõ vấn đề, trả lời nào mới là đúng và chính xác. Từ đó đánh giá, tổng hợp và rút ra kết luận và nguyên nhân cho vấn đề trên.

4./ Hãy luôn tỏ ra nghi ngờ:

Đối với những sự vật hiện tượng mà bạn mới gặp lần đầu hãy đừng tin ngay mà hoài nghi chúng. Một ý kiến từ người mà bạn thiếu tin tưởng đương nhiên sẽ phải được soi xét kỹ hơn so với ý kiến một người mà bạn đã hoàn toàn tin tưởng.

5./ Đặt mình ra ngoài hoàn cảnh một cách khách quan:

Khi đánh giá một vấn đề nào đó bạn phải coi bản thân như một người khác đang xem xét mà không phải là chính mình để mang tính khách quan. Nếu không bạn sẽ dễ bị cảm xúc chi phối, đây chính là rào cản lớn để có tư duy phản biện.

Muốn có tư duy phản biện tốt thì đòi hỏi phải có cái nhìn khách quan một vấn đề nào đó. Đặc biệt là không suy nghĩ hay giải quyết các vấn đề theo kiểu cảm tính hay để cái tôi quá nhiều để nhìn nhận một vấn đề. Hãy bỏ cái nhìn chủ quan, thay vào đó là suy nghĩ khách quan mọi việc.

Tư duy phản biện thật sự rất quan trọng cho tất cả mọi lĩnh vực nghề nghiệp chuyên môn và mọi chuyên ngành khoa học. Đây là một kỹ năng quan trọng vì nó tạo điều kiện cho người ta phân tích, đánh giá, xây dựng lại những suy nghĩ của mình, làm giảm rủi ro vận dụng, hành động, nâng cao tính sáng tạo trong công việc.
Tư duy phản biện khác với việc thích tranh cãi hay chỉ trích người khác. Mặc dù các kỹ năng tư duy phản biện có thể được sử dụng để vạch trần những thiếu sót và cách lập luận sai lầm, nhưng tư duy phản biện cũng đóng vai trò quan trọng trong việc phối hợp để đưa ra các cách lập luận đúng đắn và có tính xây dựng.
Tư duy phản biện giúp chúng ta thu nạp kiến thức, tăng mức độ thấu hiểu lý thuyết đã biết, củng cố các lập luận, nâng cao hiệu quả xử lý công việc và giải quyết vấn đề. Tư duy phản biện là một phần cơ bản của sáng tạo bởi vì chúng ta cần tư duy phản biện để đánh giá và cải thiện các ý tưởng sáng tạo.
Như vậy chúng ta hãy học thật nhiều kiến thức, và chúng ta phải tìm cách áp dụng chúng vào trong công việc và cuộc sống thường ngày, luôn nghi ngờ và đặt câu hỏi để lật lại vấn đề. Bên cạnh đó cần sự luyện tập bền bỉ để có thể tạo ra những cải thiện về kết quả. Bạn cũng cần ý chí, động lực và thái độ đúng đắn để thực hiện thật tốt công việc của mình.

Chúc bạn nhiều mai mắn!